حقوق و روابط
- حقوق زن نسبت به مرد
- حقوق مرد نسبت به زن
- نشوز
حقوق و روابط زن و شوهرمسأله: حقوق زن نسبت به شوهر عبارتند از:
الف - تهیه غذا به اندازه متعارف.
ب - تهیه پوشاک به اندازه شأن زن.
ج - تهیه وسایل مورد لزوم خانه.
د - تهیه مسکن متناسب با شأن و منزلت اجتماعى زن .
ه - اگر زن از روى جهل، اشتباهى انجام داد مرد او را ببخشد.
و - خوش رویى و خوش رفتارى با زن.
ز - تعلیم احکام و مسائل اعتقادى (به وجوب کفایى).
ح - حداقل هر چهار ماه یکبار با او آمیزش کند.
الف :تهیه غذا
مسأله: مقدار غذا و کمیت آن به اندازهاى است که زن را سیر کند و در جنس آن باید رجوع شود به آنچه که براى امثال او در شهرش متعارف است.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 8.
مسأله: اگر غذایى متناسب با مزاج زن باشد و یا زن به خوردن آن عادت داشته باشد به گونهاى که ترک آن موجب ضرر براى او گردد، بر مرد واجب است آن غذا را براى زن تهیه نماید.
امام: مدرک مسأله قبل.
در نتیجه: اگر زن عادت کرده باشد در خانه پدرش نوع خاصى از غذا را بخورد و یا بیاشامد مثلاً همیشه گوشت مىخورد و یا نوع خاصى از غذا و یا هر چیز دیگر به گونهاى که اگر غیر آن باشد به علت عادتى که دارد برایش ضرر داشته باشد، بر مرد واجب است همان برنامه غذایى را برایش فراهم نماید،مگر آن که زن به غیر آن راضى باشد.
مسأله: بر مرد واجب است چیزهایى غیر از غذا را که زن عادت دارد استفاده نماید، از قبیل چاى، قهوه، تنباکو و...را نیز اگر براى زن ترک آن ضرر دارد، تهیه نماید.
امام: تحریر الوسیله، نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 8.
مسأله: بر مرد واجب است آنچه که از میوههاى مختلف در فصلها براى مثل زن متعارف است براى او فراهم نماید.
امام: مدرک مسأله قبل.
مسأله: زن مىتواند به دو گونه غذا را از شوهر طلب نماید یا به طور متعارف در خانه شوهر با همدیگر بخورند و بر سر یک سفره باشند و یا اینکه فقط نفقه خودش را طلب نماید و به تنهایى بخورد و یا هر کار دیگرى که مىخواهد با آن بکند. و شوهرش حق ندارد زن را به شکل اول یا دوم ملزم نماید.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فىالنفقات، مسأله 12.
مسأله: شوهر نیز مىتواند دو گونه غذا را به زن بدهد، غذایى که آماده خوردن است مانند نان، خرما، غذاى پخته و یا هر چیزى که آماده خوردن باشد و یا اینکه چیزى است که براى خوردن باید پخته شود و یا آماده گردد. و زن حق ندارد شوهر را به هرکدام ملزم نماید.
امام: تحریر الوسیله، کتاب، نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 13.
مسأله: اگر براى طبخ غذا احتیاج به هیزم، نفت و یا هر چیز دیگر مانند ادویه، نمک و... باشد بر مرد واجب است آن را نیز براى زن تهیه نماید. البته نباید آن چیز خلاف متعارف باشد.
امام: مدرک مسأله قبل.
مسأله: زن حق ندارد شوهر را ملزم کند به جاى غذا، پول آن را به او بدهد لکن اگر هر دو به دادن پول توافق کردند و زن آن را تحویل بگیرد مالکش مىشود و تکلیف از شوهر ساقط مىگردد.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، فصل فىالنفقات، مسأله 14.
سؤال: زن من مرتب مىگوید باید از فلان فروشگاه، مواد غذایى بخرم و یا باید در فلان رستوران غذا بخوریم. با توجه به اینکه پرداخت هزینه این غذاها براى من بسیار مشکل است، آیا بر من واجب است همانگونه که او مىخواهد عمل نمایم؟
جواب: شما مختارید که مواد اولیه غذا و یا غذاى طبخ شده و یا پول آن را به او بدهید، البته باید شؤونات او را رعایت نمایید. و بیش از آن چیزى به عهده شما نیست .
امام: با استفاده از تحریرالوسیله، کتاب، نکاح، فصل فى النفقات، مسائل 8، 12، 13و 14.
ب: تهیه پوشاک
مسأله: مقدار و نوع لباس نیز به علت تنوع و اختلاف زیاد بین آنها، به اندازهاى بر مرد واجب است که مناسب شأن زن باشد.
بنابراین مرد باید براى فصول مختلف لباسى متناسب حال زن و شؤونات خانوادگى او تهیه نماید؛ و اگر زن از صاحبان تجمل باشد واجب است بر مرد علاوه بر لباس بدن لباسى دیگر به حسب حال امثال او برایش تهیه کند.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 8.
توجه: در صورتى بر مرد واجب است لباس متناسب با شأن و موقعیت اجتماعى زن تهیه کند که این کار منجر به فعل حرامى نگردد. مثلاً اگر زن قبل ازدواج لباس شهرت مىپوشیده و یا مثلاً در مقابل نامحرم جوراب نازک مىپوشیده و یا لباس را اگر چه متناسب شأن اوست براى خودنمایى به نامحرم استفاده مىکند و... و امثال آن بر مرد واجب نیست آنها را تهیه نماید. بلکه واجب است بر مرد که او را نهى از منکر بنماید.
همچنین نباید تهیه لباس و لباسها براى زن منجر به اسراف گردد. که این نیز فعل حرامى است.
بنابراین اگر خانمى بخواهد براى هر مهمانى که مىرود لباس نو خاصى بپوشد و این کار را همواره ادامه بدهد، به بهانه اینکه قبلاً در خانه پدرى همین کار را مىکرده و یا اینکه لباسهایى را طلب مىکند که از لحاظ قیمت خیلى بیش از متعارف است، بر مرد واجب نیست آن را تهیه نماید.
مسأله: مرد باید براى زن لباس تهیه کند، حال چه از مال خودش باشد یا به واسطه عاریه و یا اجازه کردن. و تا زمانى که آن لباس موجود باشد و مندرس نشده باشد به طورى که مناسب حال زن باشد، زن نمىتواند مطالبه پوشش دیگرى نماید.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصلفىالنفقات، مسأله 15.
ج: تهیه وسایل مورد لزوم خانه
مسأله: تهیه وسایل منزل مانند فرش، روانداز، پرده، لحاف، وسایل پخت و پز و آنچه که زن براى نظافت نیاز دارد نیز همگى به عهده مرد است و مقدار، جنس و کیفیت هر یک نیز باید متناسب با شأن و منزلت زن باشد.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فىالنفقات، مسأله 8.
در نتیجه: اگر زن در خانهاى زندگى کرده است که مثلاً از نوعى خاص فرش و رختخواب استفاده مىکرده، مثلاً همیشه روى تخت مىخوابیده و شأن او داشتن پردههاى خاص و یا وسایل خاصى است، بر مرد واجب است آنها را تهیه نماید. البته تا آنجا که منجربه حرامى نگردد.
د: تهیه مسکن
مسأله: بر مرد واجب است خانهاى که لایق همسرش است براى او تهیه کند، چه به صورت ملک یا اجاره یا عاریه و... و زن مىتواند از شوهر بخواهد هیچکس به غیر از شوهر با او زندگى نکند. به گونهاى که خانه یا اطاقى که در آن زندگى مىکنند فقط از آن زن و شوهر باشد.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 15.
مسأله: بر مرد واجب است مواد سوختى منزل مثل نفت، گاز، هیزم، زغال، و امثال آن را براى زن تهیه نماید. همچنین باید داروهایى که معمولاً در طول سال به آن نیاز است را براى زن تهیه کند.
امام: تحریرالوسیله ،کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 9.
مسأله: بر مرد واجب است تمام نفقات زن را بپردازد، چه زن نیاز داشته باشد یا نداشته باشد. حتى اگر از ثروتمندترین مردم باشد.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 19.
ه: بخشیدن اشتباهات زن
مسأله: اگر زن از روى جهل اشتباهى انجام داد مرد باید او را ببخشد. امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، فصل فى القسم و النشوز، قبل از مسأله 1.
و: خوش رفتارى با زن
مسأله: مرد باید با زن خود خوش رفتار باشد و با او با روى گشاده برخورد کند.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، فصل فىالقسم والنشوز، قبل از مسأله 1.
در نتیجه: یکى از حقوق زن نسبت به مرد این است که مرد نباید در خانه عصبانى مزاج و تند خو باشد، بلکه باید خوش اخلاق و گشاده رو باشد.
تذکر این نکته بسیار ضرورى به نظر مىرسد که خوش اخلاق بودن و خوشرو بودن به این نیست که وقتى همه چیز مطابق میل بود انسان خوش برخورد باشد، بلکه خوشرفتارى زمانى است که وقتى مسألهاى اتفاق مىافتد که معمولاً مردان با روبرو شدن با آن عصبانى مىشوند، انسان بتواند جلو خشم خود را بگیرد و اخلاق نیکو را پیشه کند. بنابراین آقایان محترم باید توجه داشته باشند عصبانى بودن در منزل و یا داشتن توقع زیادى از اهل منزل و یا امر ونهى کردن بیش از حد در خانه و... مواردى از این قبیل موجب مىشود نتوانند به طور کامل به گونه اى که خدا راضى باشد حق همسر و بچههاى خود را بپردازد.
مسأله: خادم گرفتن براى زن زمانى واجب است که زن صاحب جلال و شأن بالایى باشد و یا از کسانى باشد که همواره صاحب خدمتگزار بوده است. و اگر جلال و شأن او طورى باشد که چند خدمتگزار داشته، بعید نیست بگوییم بر مرد واجب است چند خدمتگزار براى او بگیرد.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصلفىالنفقات، مسأله 8.
ز: تعلیم احکام و مسائل اعتقادى
مسأله: بر مرد واجب است احکام مورد لزوم زن، و یا مسائل اعتقادى را به او تعلیم دهد، همانگونه که برزن واجب است آنها را فرا بگیرد لکن این وجوب براى مرد کفایى است.
تبریزى: صراط النجاة با استفاده از سؤالهاى 867و 868.
فاضل: استفتاء
در نتیجه: اگر زن مثلاً احکام عادت ماهانه خود را نمى دانست و یا احکام نماز و روزه و... بر مرد واجب است آنها را به زن تعلیم دهد، البته اگر کس دیگرى آن احکام را به زن بیاموزد و یا مرد از کسى بخواهد که به زن آموزش دهد کفایت مىکند.
سؤال: آیا مرد واجب است کتب تاریخى کلامى را براى همسر خود تهیه نماید؟
جواب: تبریزى: اگر تعلیم احکام و مسائل اعتقادى به زن منحصر در خرید کتاب باشد و نشود به گونهاى دیگر ویا به واسطه کسى دیگر مسائل را به زن تعلیم نمود، بر مرد واجب است تهیه نماید.
صراط النجاة، با استفاده از سؤالات 867، 868و 869
سؤال: شوهر من احکام شرعى را نمىداند و به من نیز اجازه نمىدهد براى فراگیرى آن از خانه خارج شوم، آیا مىتوانم بدون اجازه شوهرم براى فراگیرى مسائل شرعى از خانه خارج بشوم و یا مثلاً به مسجد و یا نماز جمعه بروم ؟
جواب:
تبریزى: اگر ممکن نیست در خانه احکام شرعیه را فرا بگیرید نمىتواند جلوگیرى نماید. ولى براى مسجد و غیر آن بنابر احتیاط واجب بدون اجازه نمىتواند خارج شود. استفتاء
فاضل: اگر فراگیرى مسائل شرعى از واجبات زن باشد و راهى براى فراگیرى ندارد جز به خروج از منزل، به اندازه ضرورت وبه قدر واجب مىتواند خارج شود. ولى براى مسجد و غیره بدون اجازه، نه. استفتاء.
مسأله: مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند.
امام: توضیح المسائل، مسأله 2414.
تبریزى: (14)
فاضل، توضیح المسائل، مسأله 2482.
مکارم: توضیح المسائل، مسأله 2064.
در نتیجه: انجام امور منزل به عهده زن نیست و مرد حق ندارد زن را مثلاً مجبور به تمیز کردن خانه، غذا پختن، شستن لباس و... نماید.
سؤال: آیا مرد مىتواند خرید مایحتاج منزل را به عهده زن بگذارد و او را مجبور به تهیه آن کند؟
جواب: تهیه مایحتاج منزل به عهده مرد است و نمىتواند زن را به تهیه کردن آن مجبور سازد.
امام - بهجت - تبریزى - فاضل - مکارم: استفتاء
سؤال: آیا زن مىتواند در منزل وظایف خود را انجام ندهد. مثلاً غذا نپزد، خانه را مرتب نکند و یا مرد مىتواند زن را مجبور به انجام اینگونه امور نماید؟
جواب: مرد حق ندارد زن خود را مجبور به کار خانه کند.
امام: با استفاده از توضیح المسائل، مسأله 2414.
فاضل: با استفاده از توضیح المسائل، مسأله 2482.
تبریزى و مکارم: (15)
مسأله: در جمیع موارد ذکر شده، مستحب است مقدار و کیفیت نفقه به عرف و عادت شهر و محل سکونت کنونى زن اکتفا شود.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل النفقات، مسأله 8.
مسأله: اگر زن د رعقد با مرد شرط کند که او را از شهرى بیرون نبرد، و یا فلان شهر وى را سکونت دهد و یا منزل مخصوصى برایش تهیه کند،و مرد هم قبول کند، باید مرد به آن شرط عمل کند.
امام: با استفاده از توضیح المسائل، مسأله 2451و تحریر الوسیله، ج 2ص 297.
فاضل: توضیح المسائل، مسأله 2517.
بهجت: توضیح المسائل، مسأله 1950.
تبریزى: توضیح المسائل، مسأله 2460.
مکارم: توضیح المسائل، مسأله 2098.
سؤال: اگر زنى در عقد با شوهر خود شرط کند که او را از شهرى بیرون نبرد، ولى بعداً راضى شد و به شهر دیگرى رفت و مدتى همراه شوهرش در آنجا زندگى کرد و دوباره به شهر اول بازگشت، آیا شرط ضمن عقد ساقط مىشود؟ (یعنى آیا همچنان مرد حق ندارد زن را به شهر دیگرى ببرد، یا شرط ساقط شده است و مرد مىتواند زن را به هر کجا مىخواهد ببرد؟)
جواب: تبریزى: اگر زن براى اقامت خود در شهر دوم وقت معین کند( مثلاً بگوید فقط براى یکسال یا کمتر و یا بیشتر) شرط ساقط نمىشود و در غیر این صورت شرط ساقط است .
صراط النجاة، سؤال 871.
سؤال: زن من همواره مرا مجبور مىکند به خانه مادرش و یا خواهرش و یا بستگان خودش بروم، آیا بر من واجب است از او اطاعت کنم ؟
جواب: اطاعت از او واجب نیست.
امام - بهجت - فاضل - مکارم: استفتاء.
سؤال: آیا شوهر حق دارد زن را مجبور کند که به منزل فلان فامیل برود، در حالى که زن به هیچ وجه راضى نیست به منزل آنها برود، آیا اطاعت از او در این امر واجب است؟
جواب: شوهر حق دارد از خارج شدن زن از خانه ممانعت نماید ولى در اینگونه موارد بهتر است زن رضایت شوهر را به دست آورد.
امام - بهجت - تبریزى - فاضل - مکارم: استفتاء.
ح: حق آمیزش زن
مسأله: شوهر نمىتواندبیش از چهار ماه نزدیکى با عیال دائمى خود را ترک کند.خواه همسر او جوان باشد یا نباشد.
امام: توضیح المسائل، مسأله 2418و تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فى القسم و النشوز،مسأله 1 و کتاب نکاح، مسأله 13.
امام - فاضل - مکارم: عروةالوثقى، نکاح، فیما یتعلق باحکام الدخول، مسأله 7.
تبریزى (16)
فاضل: توضیح المسائل، مسأله 2486.
سؤال: اگر زن در کمتر از چهار ماه از شوهر طلب آمیزش کند، آیا بر مرد واجب است او را اجابت کند؟
جواب: چنانچه زن به گونهاى است که مرد با او آمیزش نکند به معصیت خواهد افتاد بنابراین احتیاط واجب مرد باید درخواست زن را اجابت کند.
امام - فاضل - مکارم: عروةالوثقى، نکاح، فیما یتعلق باحکام الدخول مسأله 8.
تبریزى: (17)
سؤال: اگر مرد بخواهد به مسافرتى بیش از چهار ماه برود،
الف: آیا باید از همسرش اجازه بگیرد؟
ب: در صورتى که باید اجازه بگیرد اگر زن اجازه نداد مسافرت او حرام است ؟
جواب: فاضل: اجازه گرفتن از همسر فى نفسه لازم نیست، اما چون زن هر چهار ماه یکبار حق مواقعه (آمیزش) دارد، لذا در فرض سؤال لازم است اجازه بگیرد که در حقیقت به معناى طلب اسقاط حقش است و اگر بدون اجازه سفر کرد، در صورتى که سفر او به قصد ادا نکردن حق زوجه و ترک واجب باشد، سفر او معصیت و حرام است و باید نماز را تمام بخواند.ولکن اگر به این قصد نباشد، حرام نیست. هر چند که در این صورت احوط جمع بین قصر و اتمام است.
بله در خصوص سفر واجب شرعى تکلیف ساقط است، و نیز در سفرهاى ضرورى ولو عرفاً، مثل سفر تجارت یا زیارت یا تحصیل علم و نحو آنها، تکلیف ساقط است و سفر حرام نیست. استفتاء
سؤال: اگر مردى نذر کند که در زمانى بیش از چهار ماه باهمسر خود نزدیکى نکند آیا نذر او صحیح است؟(مثلاً نذر کند هر شش ماه یکبار آمیزش کند) جواب: صحیح نیست.
امام - بهجت - تبریزى - فاضل - مکارم: استفتاء
مسأله: اگر مرد براى امر واجب شرعى و یا براى امر ضرورى ولو ضرورت آن عرفى باشد مانند: تجارت یا تحصیل و غیره... لازم نیست قبل از چهار ماه نزد همسر خود باز گردد. ولى اگر سفر او ضرورتى نداشته باشد، مثلاً براى تفریح باشد، بنابراین احتیاط واجب باید قبل از چهار ماه نزد همسر خود باز گردد.
امام - فاضل: عروةالوثقى، نکاح، فصل فیمایتعلق باحکام الدخول، مسأله 7.
تبریزى - مکارم: (18)
سؤال: اگر مردى قسم بخورد که به کمتر از چهار ماه با زن نزدیکى نکند قسم او صحیح است؟
جواب:
تبریزى: مادامى که مرجعى بر ترک نباشد، نمىتواند قسم بخورد. استفتاء
فاضل: صحیح نیست استفتاء
مسأله: در موارد ذیل مرد مىتواند آمیزش با همسرش خود را حتى بیش از چهار ماه ترک کند:
1- اگر زن رضایت داشته باشد.
2- در ضمن عقد شرط کرده باشند زن این حق را ساقط کند.
3- در صورتى که مرد توانایى آمیزش نداشته باشد.
4- به جهت بیمارى براى مرد یا زن ضرر داشته باشد.
5- زن نزد همسر نباشد.
6- زن ناشزه باشد.
7- زن داراى عذر شرعى باشد( مثلاً در زمان قاعدگى باشد).
امام - فاضل - مکارم: عروةالوثقى،نکاح، فصل فیما یتعلق باحکام الدخول، مسأله 8.
مسأله: در صورتى که مرد به دلیل وجود مانعى مانند حیض بودن زن و یا هر یک از موارد ذکر شده در مسائل قبل و یا از روى عصیان، آمیزش با زن را در مدت چهار ماه ترک کند،بر او واجب نیست قضاى آن را بجا آورد. اگر چه بنابر احتیاط باید زن را ارضاء کند، در هر حال مبدأ احتساب چهار ماه، آمیزش قبلى است نه گذشت چهار ماه قمرى .
امام - فاضل - مکارم: فصل فیمایتعلق باحکام الدخول، مسأله 9.
مسأله: چنانچه دختر باکره باشد، مرد باید در هفت شب اول عروسى او همراه بخوابد، و اگر باکره نباشد در سه شب اول باید نزد او باشد، مگر آنکه زن از حق خود صرفنظر کند.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح ،فصل فى القسم والنشوز و النفاق، مسأله 4.
مسأله: اگر مردى هر یک از حقوق واجب زن را ادا نکند حکم نشوز پیدا مىکند.
امام - بهجت - تبریزى - فاضل - مکارم: استفتاء
توجه: احکام نشوز در انتهاى همین فصل به تفصیل خواهد آمد.
مسأله: مرد نمىتواند زن دائمى خود را به طورى ترک کند که نه مثل زن شوهردار باشد نه مثل زن بى شوهر، لکن واجب نیست که هر چهار شب یک شب را نزد او بماند.
امام: توضیح المسائل: مسأله 2417و تحریر الوسیله، کتاب نکاح، فى النشوز، مسأله 1.
مکارم: توضیح المسائل، مسأله 2066.
حقوق مرد نسبت به زن
حقوق شوهر نسبت به زن عبارتند از:
الف - عدم خروج از منزل مگر به اذن شوهر.
ب - عدم جو از صدقه دادن، نذر کردن ویا قسم خوردن مگر به اذن شوهر.
ج - تمکین به شوهر در هر زمانى که مرد بخواهد.
د - پاک کردن خود از هر چیزى که باعث دور کردن شوهر از تمتّعات جنسى است .
ه - رعایت نظافت و آرایش کردن در صورتى که شوهر آن را طلب کند.
الف - عدم خروج از منزل مگر به اذن شوهر
مسأله: زنى که عقد دائمى شده نباید بدون اجازه شوهرش از خانه بیرون رود.
امام :تحریرالوسیله، کتاب نکاح، فصل فى النشوز ، قبل از مسئله 1و توضیح المسائل ،
مسئله 2412.
بهجت: توضیح المسائل، مسأله 1897.
تبریزى: توضیح المسائل، مسأله 2421.
فاضل: توضیح المسائل، مسأله 2480.
مکارم (19)
سؤال: آیا باید براى صله رحم بابستگان نزدیک و یا حتى با پدر و مادر و خانواده خود، از شوهرم براى خروج از خانه اجازه بگیرم یا مىتوانم به قدر انجام صله رحم بدون اذن شوهر از خانه خارج شوم ؟
جواب: خروج از خانه حتى اگر براى صله رحم و یا دیدن پدر و مادر و بستگان نزدیک باشد، بدون اجازه شوهر حرام است .
امام - بهجت - تبریزى - فاضل :مدرک مسأله قبل.
مکارم(20)
سؤال: اگر خانمى بداند شوهرش با خارج شدن او از خانه براى فلان مکان راضى است، آیا مىتواند بدون اجازه شوهرش از خانه خارج شود؟ یا اینکه باید براى هر خروج از خانه علیرغم علم به رضایت شوهر، از او اجازه بگیرد؟
جواب: اگر زن اطمینان دارد که شوهرش رضایت دارد و اجازه مىدهد، خروجش از منزل اشکال ندارد.
امام - فاضل - تبریزى - مکارم: استفتاء
بهجت (21)
در نتیجه: اگر خانمى مطمئن باشد شوهرش با خروج از خانه او رضایت دارد مىتواند از خانه خارج شود، اگر چه از شوهر اجازه نگیرد. بنابراین مواردى که معمولاً شوهر به زن اجازه مىدهد، مانند خروجبراى کار یا خرید یا صله رحم با افراد خاصى و... زن مىتواند از منزل خارج شود. البته باید توجه داشت مواردى که زن شک دارد که شوهر اجازه مىدهد یا نه، حق ندارد بودن اذن شوهر از خانه خارج شود.
همچنین باید خانمها توجه نمایند نمىتوانند بگویند چون شوهر با خروج از منزل براى رفتن خانه مثلاً فلان فامیل راضى است پس حتماً با خروج براى رفتن به منزل شخص دیگرى هم راضى است و از خانه خارج شود. بلکه باید بداند که شوهر براى رفتن به منزل فرد دوم، رضایت دارد و به او اجازه مىدهد. زیرا چه بسیار مواردى که ممکن است شوهر با خروج زن به محلى راضى باشد اما با محلهاى مشابه راضى نباشد. بنابراین خانمها باید از قیاس در مسأله به شدت پرهیز نمایند. بله اگر شوهر اجازه کلى داده است و یا زن مطمئن است که به محل دوم رفتن مورد رضاى شوهر است مىتواند از منزل خارج شود.
سؤال: اگر خانمى از شوهرش اجازه گرفت به محلى برود، آیا مىتواند از آنجا به محل دیگرى برود؟ مثلاً به خانه خواهر یا مادر خود برود؟
جواب:
تبریزى: به همان اندازه که شوهر اجازه داده است باید عمل کند. استفتاء
فاضل: اگر احراز رضایت رفتن به محل دیگر بکند، مىتواندبرود والّا نه.
استفتاء.
بهجت: اگر علم به رضایت شوهر دارد مىتواند برود والّا نه .
با استفاده از توضیح المسائل، مسائل متفرقه، مسئله 18.
سؤال: آیا زن مىتواند بدون اجازه شوهر به مسجد یا نماز جمعه یا به طور کلى به مجالس مذهبى برود؟
جواب:
بهجت - تبریزى: اگر فرا گرفتن احکام شرعیه متوقف بر خارج شدن از خانه باشد، مىتواند خارج شود.
بهجت: با استفاده از توضیح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله 18و تبریزى: استفتاء.
فاضل: اگر شوهر رضایت نداشته باشد، بیرون رفتن حرام است استفتاء
سؤال: اگر مردى براى انتقام گرفتن از زن خود، به او اجازه خروج از منزل را ندهد، آیا زن باید اطاعت کند؟ مثلاً همیشه اجازه مىداده به محلى برود ولى حالا براى انتقام اجازه نمىدهد.
جواب: فاضل: انتقام گرفتن مرد از همسر خود، مناسب اخلاق انسانى و اسلامى نیست. ولى اگر به هر جهت اجازه خروج نداد، بر زن واجب است که اطاعت کند. استفتاء
سؤال:
اگر خانمى بدون اجازه شوهرش از منزل خارج شده، تکلیف او از لحاظ نماز و روزه چیست؟ آیا او ناشزه مىشود؟
جواب: تبریزى: چنانچه به عنوان ترک شوهر و قهر باشد ناشزه است؛ و در سفر نماز و روزهاش تمام است و در غیر اینصورت احتیاطاً جمع کند(هم شکسته بخواند و هم تمام) و در هر حال باید برگردد.
استفتاء
فاضل: اگر با لباسى که شوهر در اختیار او گذاشته نماز بخواند، چنانچه شوهر راضى نباشد نمازش باطل است ولى روزه او صحیح است هر چند معصیت کرده است. استفتاء
سؤال: آیا زن مىتواند در حین عقد شرط کند که اجازه خروج از منزل به دست خودش باشد؟
جواب: چنین شرطى نافذ نیست و اگر هم ضمن عقد آن را شرط کردهاید عقد شما صحیح، ولى شرط آن باطل است .
امام: با استفاده از تحریرالوسیله، کتابنکاح، فى الشروط المذکوره فى عقد، مسائل 1و 2.
بهجت - تبریزى - فاضل: (22)
ب: عدم جواز صدقه، نذر و قسم خوردن زن مگر به اذن شوهر
احکام و سؤالات این قسمت در فصل روابط اقتصادى از سؤال 50تا 58آمده است مراجعه فرمایید.
سؤال: اگر زنى هنگام عقد شرط کرده است که مجاز به انجام کارهاى فرهنگى در خارج خانه باشد و یا اجازه داشته باشد کار کند و مرد نیز پذیرفته است، اگر بعد از ازدواج، مرد اجازه ندهد براى انجام اینگونه کارها از منزل خارج بشود، آیا زن مىتواند بدون اذن شوهر از منزل خارج شود؟
جواب:
بهجت - تبریزى: در فرض مذکور مىتواند بدون اذن شوهر براى انجام کارهاى مذکور خارج شود .
بهجت: با استفاده از توضیح المسائل، مسائل متفرقه، مسئله 18.
تبریزى :استفتاء
فاضل: در فرض شرط نمىتواند از زوجه ممانعت کند مگر اینکه شغل مناسب شأن او نباشد استفتاء
ج: حق تمکین
مسأله: زن باید خود را براى هر لذتى که همسرش مىخواهد تسلیم نماید و بدون عذر شرعى از نزدیکى کردن او جلوگیرى نکند .
امام: تحریرالوسیله، فصل فى القسم و النشوز، قبل از مسئله 1و توضیح المسائل، مسأله 2412.
بهجت: توضیح المسائل، مسئله 1897.
تبریزى: توضیح المسائل، مسئله 2421
فاضل: توضیح المسائل، مسئله 2480
مکارم: توضیح المسائل، مسئله 2062
سؤال: اگر مرد در روابط زناشویى افراط کند و این براى سلامتى زن و حتى خود شوهر مضر باشد، آیا زن مىتواند به اندازه معقول تمکین کند؟
جواب:
تبریزى
به اندازه متعارف تمکین لازم است و نه بیشتر. استفتاء
فاضل: اگر براى زن ضرر قابل توجهى داشته باشد مىتواند تمکین نکند، بلکه براى حفظ سلامتى خود تمکین نکردن لازم است. اما اگر ضرر متوجه شوهر است، نمىتواند تمکین نکند. استفتاء
سؤال: اگر زن داراى ضعف شدید بدنى باشد، و یا به علت بیمارى توان تمکین به شوهر نداشته باشد آیا مىتواند شوهر را تمکین نکند؟
جواب:
بهجت: در صورت داشتن عذر شرعى مىتواند تمکین نکند.
با استفاده از توضیح المسائل، مسأله 1897.
تبریزى: در صورت عذر مىتواند تمکین نکند استفتاء
فاضل: ضعف غیر قابل تحمل و بیمارى، مسقط تکلیف است و زن در آن حال مىتواند تمکین نکند استفتاء
د - رفع منافرات
مسأله: زن باید چیزهایى را که در روابط جنسى موجب منافرت و عدم رغبت مرد به زن مىشود را از خود دور کند.
امام: تحریر الوسیله، القول فى النشوز، قبل از مسئله 1.
در نتیجه: بطور مثال اگر زن در منزل همواره داراى لباسهاى کثیف و رویى ژولیده باشد و همیشه بوى غذا از او به مشام برسد و یا داراى اخلاقى تند و برخوردهایى غیر عاطفى باشد و یا چنان خود را با کار در خانه و یا در بیرون خسته کند که توان حتى صحبت کردن با شوهر را نداشته باشد، و یا چنان سردى از خود نشان دهد که هیچ رغبتى براى مرد نسبت به او به وجود نیاید و امثال آن، همه و همه مواردى هستند که باعث مىشود زن، واجب شرعى خود را ترک کند و نه فقط حکم ناشزه را پیدا کند بلکه از داشتن یک زندگى شیرین و عاطفى محروم بماند.
ه - آرایش و نظافت
مسأله: زن باید در صورتى که شوهر بخواهد براى او آرایش کند و نظافت نماید.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، القول فى النشوز، قبل از مسأله1.
فاضل: (23)
سؤال: اگر مردى به زن امر کند فلان آرایش را برایش بنماید و یا فلان لباس را در منزل بپوشد، آیا زن باید اطاعت کند؟
جواب: اطاعت زن از شوهر در مورد مربوط به استمتاعات واجب است و امور مذکور اگر در این راستا باشد یا ترک آنها موجب نفرت شوهر باشد، باید اطاعت کند والّا لازم نیست.
امام: با استفاده از مدرک سؤال قبل.
فاضل: استفتاء
نشوز
الف - نشوز زن
مسأله: زن در هر یک از صور ذیل ناشزه مىشود، و در نتیجه حق نفقه او ساقط مىشود و مرد مىتواند نفقه او را نپردازد:
1- عدم تمکین به شوهر.
2- خارج شدن از خانه بدون اذن و رضایت شوهر.
3- پاک نکردن خود از هر آنچه باعث دور کردن شوهر از تمتعات و لذات مىگردد.
4- ترک نظافت و یا ترک آرایش، اگر شوهر آن را طلب کند.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، القول فى النشوز، قبل از مسأله 1 و فصل فى النفقات، مسأله 1 و توضیح المسائل، مسأله 2413.
بهجت - تبریزى: (24)
فاضل: توضیح المسائل، مسأله 2481و استفتاء
مکارم توضیح المسائل، مسأله 2063
مسأله:اگر زن در اعمالى که بر او واجب نیست از شوهر اطاعت نکند، ناشزه نمىشود.
امام - تبریزى - فاضل - مکارم: با استفاده از مدرک مسأله قبل .
در نتیجه: اگر شوهر به زن امر کند، خانه را تمیز کند یا غذا بپزد یا فلان جنس را از بازار بخرد و یا... و زن از انجام این اوامر سرپیچى کند، ناشزه نمىشود. اگر چه بهتر است زن در اینگونه امور از شوهر اطاعت کند.
سؤال: زن با چند مرتبه اطاعت نکردن در وظایف واجب خود نسبت به شوهر ناشزه مىشود؟
جواب: اگر زن بدون عذر وظایف خود را انجام ندهد حتى اگر براى یکبار، نشوز محقق مىشود و اگرتوبه کرد و از شوهر اطاعت نمود نشوز برداشته مىشود.
امام - تبریزى - فاضل - مکارم: با استفاده از مدارک مسأله قبل.
مسأله: اگر از خانمى نشانههاى نشوز و نافرمانى ظاهر شد، مثلاً در حرف زدن و انجام کارها بسیار تند و خشن عمل کرد، و یا با شوهر قهر کند و یا خداى ناخواسته به شوهر اهانت کند، شوهر باید او را نصیحت کند.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، القول فى النشوز، مسأله 1.
مسأله: اگر زن نصیحت شوهر (که در مسأله پیش گفته شد) را نشنود و یکى از کارهایى که باعث نشوز او مىشود را انجام دهد (مثلاً بدون اذن شوهر از منزل خارج شود و یا خود را براى استمتاعات شوهر مهیا نکند و...) در این صورت مرد مىتواند با او قهر کند و از همخوابى با او دورى کند؛ یعنى یا در رختخواب به او پشت کند و یا اصلاً نزد او نخوابد.
امام: مدرک مسأله قبل.
مسأله: اگر زن با قهر کردن نیز دست از نافرمانى شوهر برنداشت، مرد مىتواند به اندازهاى که باعث تنبّه و ترک نافرمانى او گردد وى را تنبیه کند، ولى بیش از آن جایز نیست و اگر باز هم زن تمکین نکرد مىتوان تنبیه را بیشتر یا شدیدتر کرد. البته به شرط آنکه قرمز، کبود و یا موجب جراحت بدن او نشود.
امام: تحریرالوسیله، کتاب نکاح، القول فى النشوز، مسأله 1.
مسأله: اگر تنبیه زن بیش از حد لازم باشد و یا باعث کبود شدن و یا جراحت گردد، علاوه بر اینکه شوهر معصیت کرده است باید دیه آن را نیز بپردازد.
امام: با استفاده از مدرک مسأله قبل.
مسأله: باید این تنبیه به قصد اصلاح زن باشد، نه براى تشفى خاطر و یا انتقام و امثال آن.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، القول فى النشوز، مسأله 1.
در نتیجه: از چند مسأله گذشته چنین به دست مىآید که مردان اولاً نمىتوانند زن خود را به هر بهانهاى تنبیه کنند، بلکه این حکم فقط در نافرمانیهایى است که موجب نشوز زن مىگردد، ثانیاً همواره باید ابتدا زن را نصیحت کرد اگر مؤثر نشد با او قهر کرد و اگر مؤثر نشد مىتوان او را با شرایط گفته شده، تنبیه نمود. بنابراین جایز نیست زن را بلافاصله بعد از نافرمانى تنبیه کرد. ثالثاً مردان نمىتوانند به هر مقدارى که مىخواهند زن را تنبیه کنند بلکه فقط باید به اندازهاى باشد که زن از نافرمانى دست بردارد. رابعاً نباید به قدرى باشد که باعث قرمز شدن بدن و یا کبود شدن آن گردد. خامساً باید به قصد اصلاح زن باشد نه از روى عصبانیت، انتقام، تشفى خاطر و یا هر چیز دیگر. و شما خواننده عزیز توجه مىفرمایید در واقع تنبیهى که با چنین شرایطى باشد، تنبیه و تذکرى براى زن خواهد بود که باعث مىشود به انجام وظایف خود ملزم گردد.
توجه و مراقبت: آقایان توجه داشته باشند در صورتى که لازم شد با حفظ شرایط ذکر شده، زن را تنبیه کنند، باید به شدت از این کار در هنگام عصبانیت پرهیز نمایند، زیرا در آن صورت تنبیه اغلب براى فرونشاندن خشم و تشفى خاطر صورت مىگیرد و این عمل حرام است و باید از آن پرهیز کرد.
مسأله: اگر خانمى ناشزه شود، سپس پشیمان شود، تا زمانى که عملاً نشان نداد دست از نافرمانى کشیده است، نفقه او بر شوهر واجب نمىشود.
امام: تحریر الوسیله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات مسأله.3
در نتیجه: از زمانى نفقه زن بر مرد واجب مىشود که زن عملاً نشان دهد از روش خود دست برداشته است. بنابراین اگر زن فقط عذر خواهى کند، نفقه بر مرد واجب نمىشود.
ب - نشوز مرد
مسأله: اگر مرد به وظایف واجب خود نسبت به زن عمل نکند و نفقه زن را نپردازد ناشزه (البته استعمال صحیح آن ناشز است) مىشود.
امام: تحریرالوسیله، نکاح، القول فى النشوز، مسأله 2.
امام - بهجت - تبریزى - مکارم - فاضل: استفتاء.
مسأله: اگر نشانههاى نشوز در مرد پیدا شود زن مىتواند مرد را نصیحت کند و اگر نصیحت مؤثر نشد مىتواند شکایت خود را نزد حاکم ببرد تا او مرد را وادار کند به وظایف خود عمل نماید.
امام - بهجت - تبریزى - فاضل - مکارم: با استفاده از مدارک مسأله قبل .
سؤال: آیا زن حق دارد با شوهر خود قهر کند یا شوهر را کتک بزند؟
جواب: زن حق قهر کردن یا کتک زدن شوهر را ندارد.
امام با استفاده از تحریرالوسیله، کتاب نکاح، القول فى النشوز، مسأله 2.
بهجت - فاضل - مکارم: استفتاء
تبریزى: (25)
توجه و مراقبت: آقایان باید توجه داشته باشند عصبانى مزاج بودن، یکدندگى در منزل، امر و نهى کردن زیاد به گونهاى که تنها تصمیم گیرنده در منزل باشند، نداشتن سعه صدر و تحمل، نداشتن گذشت در اتفاقات زندگى و مواردى از این قبیل، زمینههاى بسیار مساعدى هستند که باعث مىشوند مرد حقوق همسر خود را ایفا نکند، در نتیجه علاوه بر اینکه معصیت کار بوده، ناشز نیز مىشود. زیرا با توجه به حقوق زن نسبت به مرد مانند خوشرفتارى کردن با زن و یا بخشیدن اشتباهات او و... مرد باید در خانه، فضایى صمیمى و دوستانه را فراهم آورد تا از بروز هر گونه ناهنجارى جلوگیرى شود.
منبع:دفتر تبلیغات حوزه علمیه
