دلیل اول اینکه ایرانیان اسلام را دینی پر محتوا،عالی، انسانی و جهانی یافتند. آنان که از استبداد حاکم ساسانی به شدت خسته شده بودند وقتی نسیم وحدت بخش و عدالت گستر دین مبین اسلام وزیدن گرفت به آن روی آوردند و از اسلام اسقبال کردند .
آنها تعلیمات اسلامی را معقول و خرد پسند و فطری و قابل فهم یافتند . دینی که نیروی کشش وجاذبه خاصی داشت وبه موجب آن توانست ملل مختلف را تحت نفوذ خود قرار دهد.دلیل دوم هم اینکه ایرانیان آنروز بشدت از وضع دولت وآیین و رسوم اجحاف آمیز آن زمان ناراضی بودند. جامعه آنروز ایران جامعة طبقاتی عجیبی بود تا جایی که حتی آتشکده های طبقات مختلف با هم فرق داشت. (تصور کنید امروزه مساجد اغنیاء وفقرا از یکدیگر جدا باشد چه روحی در مردم بیدار خواهد شد) طبقات بسته بود. هیچکس حق نداشت از طبقه ای وارد طبقه دیگر بشود. کیش و قانون آنروز هرگز اجازه نمی داد که یک کفش دوز یا کارگر بتواند با سواد بشود، تعلیم وتعلم آنها در انحصار اعیان زادگان و موبد زادگان بود.
دین زرتشت فاسد شده بود. محققان گفته اند اگر اسلام درآن زمان به ایران نیامده بود مسیحیت تدریجاً ایران را مسخر می‌کرد وزرتشتی گری از میان می رفت.
بی علاقگی مردم ایران نسبت به حکومت و دستگاه دینی و روحانیان خودشان سبب شد که سربازان آنها درجنگ با میل ورغبت علیه مسمانان نجنگند وحتی در بسیاری از موارد به آنها کمک کنند ودرنهایت ایران بدست اعراب مسلمان فتح شد ومردم ایران اسلام را با آغوش باز پذیرفتند.
ادوارد براون یک خاورشناس مسیحی بر کمال اسلام و قرآن و واقع گرا بودن آن صحه گذاشته و می نویسد : "تعالیم اخلاقی مسیحی اگر چه کامل تر است ولی دست نایافتنی است ولی تعالیم اسلام دست یافتنی است. او درمورد قرآن نیزمی گوید مطالعه قرآن خسته کننده وملال آور نیست همچنین بیان وتوصیف یک خانم جوان مسیحی آلمانی که با ازدواج با یک سرباز آمریکایی دچار بحران شدید روحی شده ولی پس از آشنایی با یک جوان مسلمان نه تنها از بحران روحی خلاص می شود بلکه به اعتراف خودش به سعادت وکمال نایل می شود، درمورد آداب و رفتار اسلامی ومسلمانان ومقایسه آن با مسیحیان تأمل برانگیز و شنیدنی است.
شهید مطهری مرتضی، خدمات متقابل اسلام وایران( قم، انتشارات صدرا، چاپ دهم 1359) ص 77
جهت اطلاع بیشتر ر . ک : ساموئل پی .ها نیتنگتون، برخورد تمدن ها وبازسازی نظم جهانی، ترجمه محمد علی حمید رفیعی(تهران، دفتر پژهشهای فرهنگی، 1378) ص 324ـ 323، 190ـ 175
اطلاع بیشتر ر . ک : تاریخ ادبی ایران
اطلاع بیشتر ر . ک : سونیا لندگراف، عشق درنگاه دوم
